کسب و کار نیوز- نشست «قیمت‌گذاری دستوری و آینده اقتصاد دیجیتال در ایران» صبح چهارشنبه، ۱۵ آذر ۱۴۰۲، از سوی آزمایشگاه داده و حکمرانی و در محل خانه اندیشه‌ورزان برگزار شد.

به نقل از کسب و کار نیوز، در این نشست محمد خلج، مدیرعامل اسنپ، نیما قاضی، رئیس انجمن تجارت الکترونیک تهران، مجتبی رضاخواه، رئیس فراکسیون اقتصاد دیجیتال و حکمرانی داده مجلس شورای اسلامی و مرتضی زمانیان، عضو هیئت‌علمی دانشگاه امیرکبیر، وجود داشتند.

قیمت‌گذاری دستوری به مرگ نوآوری منجر می‌بشود

محمد خلج، مدیرعامل اسنپ، در ابتدای سخنان خود با اشاره به مقصد‌گذاری اقتصاد دیجیتال او گفت: «دولت درصدد افزایش سهم اقتصاد دیجیتال از تشکیل ناخالص داخلی است. طی لایحه برنامه هفتم گسترش، قرار است سهم حدودا ۷ درصدی اقتصاد دیجیتال از GDP به نزدیک به ۱۵ درصد برسد، اما در عمل سیاست‌هایی اتخاذ می‌بشود که ما را از این مقصد‌گذاری دور می‌کند. چرا باید این مقصد‌گذاری مطلوب که می‌تواند زیاد تر باشد، با قیمت‌گذاری دستوری دور از دسترس بشود؟ برای ورود اندوخته‌گذار به یک حوزه باید جذابیت تشکیل کرد. آیا قیمت‌گذاری دستوری جهت جذابیت اقتصاد دیجیتال برای اندوخته‌گذار می‌بشود؟ به نظر من خیر.»

مدیرعامل اسنپ با پافشاری بر تضاد قیمت‌گذاری دستوری با ماهیت اقتصاد دیجیتال اظهار داشت: «با ادامه‌ دادن به سیاست قیمت‌گذاری دستوری بدون شک با مرگ نوآوری مواجه خواهیم شد. خاصیت پلتفرم‌ها تشکیل شفافیت در حوزه‌های گوناگون، به‌اختصاصی در عرصه قیمت‌گذاری، است. در تاکسی‌های اینترنتی همه چیز برای مسافر و راننده شفاف است. این شفافیت مزیت‌های تعداد بسیاری دارد که به‌راحتی نمی‌توان در بازار آفلاین به آن دست یافت. دفاع ما از قیمت‌گذاری شفاف و شناور دفاع از تکنولوژی و دانش روز جهان است؛ چون این نوع از قیمت‌گذاری بر پایه دانش روز جهان انجام می‌بشود. دفاع از قیمت‌گذاری دستوری در روبه رو قیمت‌گذاری شناور به‌نوعی ایستادن در روبه رو دانش روز جهان است.»

خلج سخنان خود را با مطرح یک سوال این‌گونه در ادامه گفت: «چرا باید به جای تسری تکنولوژی هوش مصنوعی به دیگر حوزه‌ها، جلوی فعالیت آن در قیمت‌گذاری حمل‌ونقل گرفته بشود؟ در ظاهر به نظر می‌رسد که قیمت‌گذاری دستوری به سود کاربر است؛ اما در واقع این چنین نیست. به گفتن یک دیتای موثق می‌توانم بگویم که با اغاز فعالیت مدارس در مهرماه امسال، متوسط قیمت ما در کل کاهشی بوده است. بر پایه همین تکنولوژی است که ما می‌توانیم حرکت کاربر راننده و مسافر را تحلیل کنیم و بر پایه آن پیشنهاداتی برای داشتن سفری مناسب و به‌صرفه اراعه کنیم. این چنین تحلیل‌هایی از دل بازار آفلاین به راحتی به دست نمی‌آید.»

او در آخر این قسمت از سخنان خود افزود: «در قیمت‌گذاری دستوری منافع همه ذی‌نفعان لحاظ نمی‌بشود. خوشبختانه اکنون آنچه برای تاکسی‌های اینترنتی مصوب شده قیمت‌گذاری شناور است و ما با مطمعن می‌گوییم که این مدل جواب بعد داده و بر پایه مقدار اراعه و تقاضا کار می‌کند. این روش، منافع همه ذی‌نفعان سرویس‌های گوناگون را فراهم می‌کند و علت دفاع ما از آن همین است.»

تنها دلالان از بازار شفاف و آنلاین فراری می باشند

نیما قاضی، رئیس انجمن تجارت الکترونیک تهران، به گفتن سخنران بعدی نشست، سخنان خود را در خصوص قیمت‌گذاری دستوری به این شکل اغاز کرد: «اثربخشی تصمیماتی از جنس سیاست‌گذاری بر پایه اقتصاد دستوری تا بحال چه بوده است؟ اولین تاثیرش این است که بازار شفاف ضعیف می‌بشود و بازار غیرشفاف قوت اشکار می‌کند. قیمت‌گذاری دستوری جهت شده دلالی سیاه در حوزه حمل‌ونقل قوت بگیرد. مقصد از قیمت‌گذاری دستوری به ظاهر حمایتاز مصرف‌کننده گفتن می‌بشود؛ اما آنچه در عمل می‌بینیم این است که در انتها کالا یا خدمت با همان قیمتی که برای فروشنده صرفه داشته باشد به فروش می‌رسد؛ اما از طریق بازار سیاه و با بالا رفتن کمیسیون دلال‌ها. در این بین تنها برنده مهم دلالان می باشند.»

او در ادامه او گفت: «این نوع از سیاست‌گذاری اثرات طویل مدت نیز در پی دارد. در این شرایط، فراهم‌کننده کالا یا خدمت انگیزه خود را برای فراهم زیاد تر کالا یا خدمت از دست می‌دهد. همین الان تعداد اتوبوس‌های فعال در سرزمین به نسبت سال ۱۳۹۷ نزدیک به ۳۰ درصد افت داشته است. چرا؟ چون فراهم‌کننده انگیزه نوسازی و گسترش ناوگان را از دست داده است. در آخر این را بگویم که تنها دلالان می باشند که از بازار شفاف و آنلاین فرار می‌کتند.»

قیمت‌گذاری دستوری اداره برخی قسمت‌ها را همانند کاریکاتور کرده است

مرتضی زمانیان، عضو هیئت‌علمی دانشگاه امیرکبیر، به گفتن دیگر سخنران نشست از منظر دانشگاهی به او گفت و گو قیمت‌گذاری ورود کرد و او گفت: «مبنا قیمت‌گذاری را نمی‌توان رد کرد. این اصل در اقتصاد وجود دارد؛ اما متأسفانه در منفعت گیری از این روش افراط کرده‌ایم و این افراط سرزمین را با مشکل روبه رو می‌کند. قیمت‌گذاری دستوری اداره برخی قسمت‌های سرزمین را همانند کاریکاتور کرده است. منفعت گیری از این شیوه همانند به منفعت گیری از چسب زخم برای یک زخم عمیق است. باید با مکانیزمی علمی به قیمت‌گذاری رسید. یقیناً باید به یاد داشته باشیم که مداخله قیمتی لزوماً قیمت‌گذاری دستوری نیست و راه‌های فرد دیگر نیز دارد که می‌تواند سودمند باشد.»

عضو هیئت‌علمی دانشگاه امیرکبیر با اشاره به انواع تنظیم‌گری در ادامه گفت: «تنظیم‌گری بعضی اوقات فقط با قیمت‌گذاری دستوری خوانش می‌بشود. فکر می‌بشود تنظیم‌گری یعنی این که سیاست‌گذاری و قیمت‌گذاری کنیم در حالی که این چنین نیست. ماهیت قیمت‌گذاری سه نوع است. نخست قیمت‌گذاری سنتی و تنظیمی. دوم قیمت‌گذاری رفاهی همچون روشای که در حوزه دارو ناظر آن هستیم. یعنی قیمت‌گذاری برای فراهم رفاه مردم. نوع سوم نیز قیمت‌گذاری حمایتی است. همانند آنچه در صنایع ناظر آن هستیم یا شیوه خرید تضمینی محصولات کشاورزی. قیمت‌گذاری دستوری نه تنها قیمت را کنترل نکرده که اراعه را هم از بین برده است. به گفتن نمونه در حوزه گردشگری الان اصلاً بلیط وجود ندارد. حتی بلیت گران نیز اشکار نمی‌بشود.»

قیمت‌گذاری دستوری چالش مهم اقتصاد دیجیتال نیست

مجتبی رضاخواه، رئیس فراکسیون اقتصاد دیجیتال و حکمرانی داده مجلس شورای اسلامی، بعد از اظهارات سه سخنران دیگر سخن بگویید‌های خود را این‌گونه اغاز کرد: «حاکمیت باید اقتصاد سرزمین و زندگی مردم را بهبود بدهد. قیمت‌گذاری فقطً یک ابزار در بین ابزارهای گوناگون است. قیمت‌گذاری دستوری در برخی حوزه‌ها اگر نباشد همین جمع حاضر در این نشست معترض خواهد شد. مسائل سال ۹۸ برای همین کنار رفتن قیمت‌گذاری می بود. یارانه بنزین حاصل همین سیاست است. زیاد از مردم ما از قیمت‌گذاری دستوری استقبال می‌کنند. اقتصاد دیجیتال موضوعی چندبعدی است. من قیمت‌گذاری را چالش مهم این حوزه نمی‌دانم و آن را جزو ۶-۵ چالش مهم قرار می‌دهم. اقتصاد دیجیتال قرار است منفعت‌وری را افزایش دهد. به گفتن نمونه خدمت اراعه شده اسنپ علتشفافیت قیمت و دسترس‌پذیری راحت‌تر خدمت می‌بشود.»

رئیس فراکسیون اقتصاد دیجیتال و حکمرانی داده مجلس شورای اسلامی با اشاره به اهمیت کسب‌وکارهای فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال او گفت: «به گفتن نمونه در تاکسی‌های اینترنتی ناظر قیمت‌گذاری شفاف هستیم. این کار اسنپ از مسئولیت دولت و حاکمیت خارج است؛ چون در آن عرصه تخصصی ندارند. این نوشته اختصاصی ایران نیست و در همه جای دنیا همین است. قیمت‌گذاری دستوری یکی از چالش‌های این قسمت است؛ اما چالش مهم نیست. باید دقت داشته باشیم که بدون حمایتحاکمیت این شرکت‌ها نمی توانند به پیش بروند. من فکر می‌کنم مبحث قیمت‌گذاری با این شیوه شورای رقابت به جایی نمی‌رسد و دستاوردی نخواهیم داشت. من در همین عرصه با رئیس‌جمهور نامه‌نگاری انجام داده‌ام و اشاره کرده‌ام که ورود شورای رقابت به او گفت و گو قیمت‌گذاری با این شیوه خطی و سنتی غلط است.»

مشکل مهم کجاست و چه فردی باید پاسخگو باشد

رئیس انجمن تجارت الکترونیک تهران در ادامه افزود: «ما جلسات مختلفی با قسمت‌های گوناگون حاکمیت داریم. از قیمت‌گذاری و شفافیت بازار سخن بگویید می‌کنیم. می‌فرمایند که این عامل مهم نیست. در یک جلسه دیگر از مهاجرت و افتنیروی انسانی سخن می گوییم. می‌گویند بله این مشکلات وجود دارد؛ اما این مشکل مهم نیست. در جلسه دیگر از اندوخته‌گذاری و ورود به بورس می‌گوییم. می‌گویند بله درست است؛ اما این مشکل مهم نیست. در یک جلسه دیگر می‌گوییم اینترنت، اختلال، فیلترینگ. می‌گویند بله بله درست است این موارد اما این مشکل مهم نیست. می‌گوییم نظارت چندگانه و او گفت و گو رگولاتوری وجود دارد. می‌گویند بله یک مقدار قوانین سرزمین پیچیده است؛ اما این مشکل مهم نیست. بعد مشکل مهم چه چیزی است؟ همه اینها مشکلات سرزمین می باشند و همه انها نیازمند رسیدگی می باشند. ما باید به آن‌ها جواب بدهیم و نمی‌توانیم به آینده موکول کنیم.»

افزایش قیمت سفر پیامد عدم اندوخته‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل است

مدیرعامل اسنپ در قسمت فرد دیگر از سخن بگویید‌های خود اظهار داشت: «مسئله حائز اهمیت این است که نباید پلتفرم‌ها و مدل کسب‌وکاری آن‌ها را به واسطه‌گری (Match-Making) تقلیل بدهیم. این برداشت از پلتفرم‌ها خطرناک است و به نظر من نگاهی سطحی به این کسب‌وکارها است. با این شیوه می‌توان فعالیت همه کسب‌وکارها را ساده‌سازی کرد و این خطرناک است. پلتفرم‌ها فعالیت‌های بسیاری قبل از اراعه خدمت انجام خواهند داد. از قبول صلاحیت راننده‌ها تا بازدید کیفیت و جذب راننده. از قیمت‌گذاری سفر تا امکان پیگیری سفر به طور آنلاین. همه این عمل های جهت می‌بشود که انجام سفر هم برای راننده مقرون‌به‌صرفه باشد و هم برای مسافر راحت. سپس از سفر هم فعالیت‌هایی از قبیل حمایتو پاسخگویی داریم. بعد ما فقط واسط (Match-Maker) نیستیم و این نگاهی سطحی به پلتفرم‌ها است.»

او در ادامه افزود: «هنگامی منبع های مالی و جذابیت فعالیت در یک حوزه را کم می‌کنیم برای کسب‌وکارهای قدیمی‌تر زمان انحصار به وجود می‌آوریم. ما در هر حوزه‌ای ابر چالش‌هایی داریم که باید به همه آن‌ها دقت بشود. هر کدام از این چالش‌ها می‌تواند مهاجرت یا بیکاری را زیاد تر کند. آیا واقعاً افزایش قیمت اسنپ در ساعات اوج ترافیک مشکل مهم است یا این که این نوشته پیامد مشکلات فرد دیگر است؟ این افزایش قیمت برای نبوده است اندوخته‌گذاری در دیگر زیرساخت‌های حمل‌ونقلی همچون مترو و نوسازی ناوگان اتوبوس‌رانی و تاکسیرانی است. گسترش زیرساخت‌ها مشکلات حاضر در این قسمت را رفع می‌کند، نه قیمت‌گذاری دستوری برای تاکسی‌های آنلاین. باید به مشکلات مهم دقت کرد و پیامد این مشکلات را به گفتن مشکل مهم معارفه نکرد.»

ورود شورای رقابت به قضیه قیمت‌گذاری با این شیوه نادرست است

رئیس فراکسیون اقتصاد دیجیتال و حکمرانی داده مجلس شورای اسلامی در آخر سخنان خود با قبول دغدغه‌های نقل شده از سوی مدیرعامل اسنپ و رئیس انجمن تجارت الکترونیک تهران او گفت: «حل قضیه یارانه اگر دو پایه داشته باشد، یکی اقتصاد دیجیتال است. متأسفانه بعضی اوقات تصمیمات کاریکاتوری می‌گیریم که باید اصلاح بشود. برای مثالً یک تاکسی اینترنتی با فعالیتش می‌تواند به افت مصرف انرژی پشتیبانی کند. نباید با قیمت‌گذاری او را از این پشتیبانی منصرف کنیم. اما مشکلات با سختی دادن یک دکمه درست نمی‌بشود. به نظر من ورود شورای رقابت به این شیوه به نوشته قیمت‌گذاری نادرست است.»

قیمت‌گذاری دستوری نهایتاً به انحصار می‌انجامد که مطلوب هیچ‌کس نیست

عضو هیئت‌علمی دانشگاه امیرکبیر در آخر سخنان خود با خطاب قرار دادن قسمت تصمیم‌گیر و سیاست‌گذار اظهار داشت: «به نظر من حاکمیت باید تصمیم‌گیری کند و نگوید که اگر شما بودید چه می‌کردید؟ من به گفتن یک استاد دانشگاه در مقام نظردهی و تحلیل هستم. تصمیم‌گیری درست ماموریت حاکمیت است. اگر قضیه سوخت به‌درستی مدیریت نشده باید از حاکمیت سوال کرد چرا؟ نه این که به ما بگویند: ما هم موافقیم که باید حل بشود؛ اما ملاحظاتی وجود دارد. در آخر بر این نوشته پافشاری می‌کنم که قیمت‌گذاری دستوری رقبای دوم و سوم را از بین می‌برد و اتفاقاً انحصار تشکیل می‌کند.»

تاکسی‌های اینترنتی تنها ۵% حمل‌ونقل شهری می باشند

مدیرعامل اسنپ در آخر سخنان خود او گفت: «من معتقدم شرکت‌های فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال نظم قبلی این حوزه را به هم زده‌اند. دیگر راه حلهای سنتی قیمت‌گذاری جواب نمی‌دهد. نمی‌بشود که شورای شهر اول سال بیاید و قیمتی را تا آخر سال تعیین کند. روشهای تازه قیمت‌گذاری را باید قبول کرد. تا این مدت ۹۵ درصد بازار حمل‌ونقل شهری در قسمت آفلاین است و سهم تاکسی‌های آنلاین ۵ درصد زیاد تر نیست. ما تا این مدت در او گفت و گو قیمت‌گذاری حمل‌ونقل شهری تعیین‌کننده نیستیم، بعد نباید همه مشکلات حاضر در حمل‌ونقل شهری را به گردن تاکسی‌های آنلاین انداخت.»