منتقدان می‌گویند این «فرار مغزها» به افتتخصص، نوآوری و منفعت‌وری پشتیبانی کرده است و مانع پیشرفت در اقتصاد و نهادهای فرهنگی ایران شده است. جمعیت ایران از سال ۱۹۷۹ تا ۲۰۱۹ بیشتر از دو برابر شده و به ۸۳ میلیون نفر رسیده است. محققان دانشگاه استنفورد تخمین زده‌اند که سهم مهاجران (مهاجران دائم و موقت) در همین زمان تقریباً سه برابر شده است. تعداد بسیاری از این مهاجران تحصیل کرده و یا در موقعیت‌های اجتماعی و فرهنگی برجسته‌ای قرار دارند. شاخص مهاجرت خالص بالقوه گالوپ که بین سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۷ انجام شد، نشان داد که بیشتر از یک‌چهارم ساکنان ایرانی با تحصیلات عالی در صورت امکان سرزمین را ترک خواهند کرد.

بر پایه این گزارش، در سال‌های تازه، انزوای ایران از جهان بدتر شده است. اقتصاد ایران سه سال متوالی رکود اقتصادی را پشت سر گذاشته و این سرزمین با تحریم‌های بین‌المللی و سقوط آزاد ارز روبه رو است. ثروت اقتصادی بدون شک در تصمیم‌گیری کارگران و دانشجویان جاری و آینده در رابطه مهاجرت مؤثر خواهد می بود.

بر پایه داده‌های وزارت فرهنگ و آموزش عالی، تعداد استادان مؤسسات آموزش عالی ایران در سال ۱۳۶۱، ۴۴ درصد کمتر از سال ۱۳۵۹ بوده است. جنگ ایران و عراق زیرساخت‌های علمی و تحقیقاتی ایران را تخریب کرد و زمان‌های پیشرفت را از دانش‌پژوهان سلب کرد.

خروج تحصیل‌کرده‌های ایرانی هزینه‌های اقتصادی جدی برای سرزمین دارد. در سال ۱۳۹۳، رضا فرجی دانا، وزیر علوم زمان، تخمین زد که فرار مغزها زیان سالانه ۱۵۰ میلیارد دلاری به همراه دارد. برآورد ۲۰۱۷ بانک جهانی هزینه را ۵۰ میلیارد دلار در سال مشخص می کند این رقم بیشتر از دو برابر قیمت صادرات نفت ایران است که در سال ۲۰۱۹ کمتر از ۲۰ میلیارد دلار بوده است.

معیارهای غیر پولی نیز دامنه این مهاجرت را مشخص می کند. بر پایه داده‌های گردآوری‌شده توسط اکونومیست، ۹۶ درصد از اختراعات ثبت‌شده توسط مخترعان ایرانی‌الاصل بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲ توسط ایرانیان مقیم خارج از سرزمین به ثبت رسیده است. در قیاس، برای چین، این نرخ ۱۷ درصد می بود. روزنامه هفت صبح ایران دریافت که ده نفر برتر کنکور سال ۱۳۸۶ سرزمین از سال ۱۳۹۲ دیگر در ایران نبوده و به کشورهایی همانند کانادا و سوئیس رفته‌اند. مطابق داده‌های سال ۲۰۲۱ بانک جهانی، سه درصد از متخصصان هوش مصنوعی بازار کار آمریکا ایرانی می باشند.

در این بین، ایرانیان خارج از سرزمین تحصیلات خوبی دارند و درآمد بالایی دارند. نزدیک به ۶۰ درصد از مهاجران ایرانی در ایالات متحده تا سال ۲۰۱۹ حداقل دارای مدرک لیسانس بوده و بیشتر از ۳۰ درصد دارای مدرک تحصیلات تکمیلی یا حرفه‌ای می باشند. متوسط درآمد خانوار ایرانیان مهاجر در سال ۲۰۱۹ نزدیک به ۷۹۰۰۰ دلار بوده است که به‌طور قابل توجهی زیاد تر از ساکنان متولد آمریکا (۶۶۰۰۰ دلار) و مهاجران کل (نزدیک به ۶۴۰۰۰ دلار) است. اداره فدرال مهاجرت و پناهندگان آلمان اظهار کرده است که بیشتر از ۴۷ درصد از پناه‌جویان ایرانی مقیم آلمان در سال ۲۰۱۸ دارای مدرک دانشگاهی بوده‌اند.

مهاجران دانشجو

تا همین اواخر، ایرانیانی که مهاجرت را انتخاب می‌کردند، اکثراً فارغ‌التحصیلان دانشگاه، پزشکان و دیگر متخصصان پزشکی بودند. با این حال، این روال اغاز به رسیدن به سطوح پایین‌تر، از جمله دانش‌آموزان ایرانی و دبیرستانی کرده است. محققان پروژه ایران ۲۰۴۰ استنفورد تخمین زدند که نزدیک به ۱۳۰۰۰۰ دانشجوی ایرانی‌الاصل در دانشگاه‌های خارج از سرزمین در اغاز سال ۲۰۲۰ ثبت‌نام کردند که یک رکورد تاریخی است. بر پایه گزارش مرکز نیلگام، یک آژانس مستقر در تهران که به ایرانیان متقاضی مهاجرت خدمات اراعه می‌دهد، بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ تقریباً ۵۰۰۰۰۰ مهاجر به‌طور دائم سرزمین را ترک کردند.

مهاجرت پزشکان و پرستاران

کارکنان قسمت بهداشت و درمان ایرانی نیز مستعد مهاجرت بوده‌اند. در سال‌های تازه سالانه نزدیک به ۱۰۰۰ پرستار ایرانی با منفعت گیری از کانال‌های استخدامی سرزمین را ترک کرده‌اند که افتپرستار داخلی را تشدید کرده است. این روال را می‌توان با شرایط سخت کارکنان قسمت بهداشت و درمان در ایران گفت. ساعات کاری پرستاران افزایش یافته است و تعداد بسیاری گزارش داده‌اند که حقوق آن‌ها کم است و در شغلشان مورد احترام و حمایتقرار نمی‌گیرند. این مهاجرت پزشکان و پرستاران بر سیستم بهداشت و درمان ایران سختی داخل کرده است.

تشکیل نفت در سال ۲۰۲۰ به پایین‌ترین حد خود رسید، ارز افت یافت و چالش‌های اقتصادی هم چنان رو به افزایش می بود. طی ده ماه اول شیوع ویروس کرونا، مطابق گزارش‌ها، نزدیک به ۳۰۰۰ کارمند مراقبت‌های بهداشتی سرزمین را ترک کردند و تعداد پرستاران متقاضی مهاجرت سه برابر شد.