پژوهشگران سرن، بزرگترین شتاب‌دهنده ذرات جهان در سوئیس، از مطرح‌هایی برای پروژه‌ای بلندپروازانه پرده‌برداری کرده‌اند که یک برخورددهنده ذرات عظیم به نام برخورددهنده دوار آینده(FCC) است.

مقصد این اَبَربرخورددهنده، کاوش عمیق‌تر در اسرار کیهان و جستجوی ذراتی است که می‌توانند فیزیک را منقلب کنند و فهمیدن جامع‌تری از کیهان اراعه دهند.

به نقل از آی‌ای، برخورددهنده دوار آینده(FCC) مثالای تازه و بزرگتر نسبت به نسخه قبل خود موسوم به برخورد دهنده بزرگ هادرونی(LHC) خواهد می بود که سه برابر بزرگتر از آن با محیط شگفت انگیز ۹۱ کیلومتری و قرارگیری در عمق دو برابری نسبت به LHC است. با این حال، هزینه عظیم ۱۲ میلیارد پوندی آن، به اختصاصی در حالی که بشر در حال دست و پنجه نرم کردن با چالش‌های جهانی همانند حالت اضطراری آب و هوا و تحول اقلیم است، جنجال به پا کرده است.

منتقدان از جمله دکتر سابین هوسنفلدر استدلال می‌کنند که هیچ تضمینی برای پیروزی FCC وجود ندارد و خواستار برسی مجدد روی مقیاس و بودجه تحقیقات فیزیک ذرات می باشند.

پروفسور دیوید کینگ، مشاور علمی ارشد دولت بریتانیا نیز این هزینه را «بی‌احتیاط» برسی کرد و خواستار هدایت مجدد این بودجه تحقیقاتی به سمت رسیدگی به چالش‌های جهانی سریع همانند حالت اضطراری آب و هوا شد.

پروفسور فابیولا جیانوتی مدیر کل سرن اما از این پروژه دفاع کرد و آن را به گفتن یک «ماشین قشنگ» توصیف کرد که بشریت را به سمت برداشتن قدم‌های مهم در فهمیدن فیزیک بنیادی و کارکرد درونی جهان سوق می‌دهد.

برخورد دهنده بزرگ هادرونی(LHC) که از سال ۲۰۰۸ فعالیت می‌کند، در سال ۲۰۱۲ با کشف ذره گریزان «بوزون هیگز» که یک جزء حیاتی از مدل استاندارد فیزیک زیر اتمی است، به پیروزی بزرگی دست یافت.

ناکامی یا پیروزی؟

با وجود آن پیروزی، برخورد دهنده بزرگ هادرونی(LHC) تا این مدت موفق به کشف ذراتی که ۹۵ درصد جهان را راه اندازی خواهند داد، یعنی ماده تاریک و انرژی تاریک نشده است.

برخورددهنده دوار آینده(FCC) که اکنون نظر شده است، در دو فاز ساخته می‌بشود و مقصد آن از بین بردن همین شکاف و کشف ماده و انرژی تاریک است.

فاز اول که برای اواسط دهه ۲۰۴۰ برنامه‌ریزی شده است، شامل برخورد الکترون‌ها می‌بشود، در حالی که فاز دوم که از دهه ۲۰۷۰ اغاز می‌بشود، از پروتون‌های سنگین‌تر منفعت گیری می‌کند و نیاز به آهنرباهای‌گسترش یافتهای دارد که تا این مدت اختراع نشده‌اند.

شکار انرژی تاریک و ماده تاریک چیز جدیدی نیست. پژوهشگران در سرن بیشتر از دو دهه پیش پیش‌بینی کرده بودند که LHC از این ذرات مرموز پرده‌برداری می‌کند، اما این تلاش هم چنان ادامه دارد.

منتقدان از جمله دکتر سابین هوسنفلدر و پروفسور دیوید کینگ، ابراز تردید کرده‌اند و ضمانت پیروزی این برخورددهنده‌ها را زیر سوال برده‌اند و از رویکردی محدودتر با دقت به چالش‌های جاری جهانی حمایتکرده‌اند.

در حالی که آنها برخی مطرح‌های جانشین همانند برخورددهنده خطی را نظر می‌کنند، سرن در برتری‌بندی خود برای پرداختن به FCC ثابت‌قدم است. پروفسور آیدان رابسون از دانشگاه گلاسکو بر مزایای ماشین خطی اصرار می‌کند و می‌گوید این نوع برخوردهنده، هزینه‌های اولیه و ثانویه کمتری دارد و حفر تونل مختصر‌تری برای آن نیاز است.

با این حال، تصمیم سرن بیرون آمده از یک فرآیند مشاوره کامل است که فیزیکدانان سراسر جهان را شامل می‌بشود. مقصد از این فرآیند، سنجش عکس العمل کشورهای عضو از جمله بریتانیا می بود که هزینه این تلاش علمی عظیم را پرداخت خواهد کرد.

همینطور که جامعه علمی در رابطه لیاقت‌های این پروژه عظیم او گفت و گو می‌کند، برخورددهنده دوار آینده به گفتن شاهدی بر کنجکاوی تسلیم‌ناپذیر بشریت است. دانشمندان سرن می‌گویند ما هم چنان مرزهای دانش را درمی‌نوردیم و پتانسیلی برای افشای اسرار کیهان اراعه می‌دهیم.