به گزارش دانش دوست
ماجراهای یک وزیر اقتصاد
وزیر اقتصاد از حالت مطلوب ایران در حوزه بدهی‌های خارجی خبر داده و حرف های «حالت دولت ما از نظر بدهی از آمریکا، ژاپن، ایتالیا و هفت سرزمین بهتر است». حرف های‌ای که این سوال را تشکیل می‌کند که آیا وزیر اقتصاد، اقتصاد نمی‌داند؟
این اولین‌باری نیست که دولت رئیسی افت بدهی خارجی ایران را یک دستاورد بزرگ می‌داند و آن را رسانه‌ای می‌کند. سال ۱۴۰۱ هم تیم رسانه‌ای دولت سیزدهم به افت آمار بدهی‌های خارجی ایران استناد کرده و آن را دستاورد این دولت دانسته می بود. فارغ از این که افت بدهی خارجی ایران نه دستاورد است و نه الزاما دولت رئیسی در افت آن نقش داشته است. این چنین قضیه‌ای نتیجه افزایش تحریم‌ها است و جهت شده تعداد کشورهایی که بتوانند با ایران رابطه برقرار کنند، کم و کمتر شود و سهم ایران از تسهیلات جهانی آب برود.
بدهی خارجی ایران خوب است یا بد؟
در حاشیه نشست هیئت دولت احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد، در سخنانی به افت بدهی ایران اشاره کرد و او گفت: «نسبت بدهی به GDP در تعداد بسیاری از کشورها زیاد بالاست. برای مثال این نسبت در ایتالیا ۱۴۵ درصد، در آمریکا نزدیک به ۱۲۹ درصد و در ژاپن ۲۶۴ درصد است». وزیر جوان کابینه رئیسی به آمار کشورهای منطقه هم اشاره کرده و حرف های است «در کشورهای همسایه ما نیز نسبت بدهی به GDP بالاست. برای مثال در مصر و اردن بالای ۸۰ درصد، قطر ۴۷ درصد، عراق ۴۳ درصد، امارات ۳۸ درصد، ترکیه ۳۲ درصد و عربستان ۳۰ درصد است. این در حالی است که در ایران این نسبت ۲۹ درصد است که نشان‌دهنده وضع مطلوب ایران در قیاس با دیگر کشورهاست».
این اظهارات شگفت وزیر چند سوال مهم تشکیل می‌کند؛ اولین سوال این است که آیا بدهی خارجی امر نامطلوبی است که دولت افت آن را یک دستاورد اقتصادی مهم برای خود برداشت کند؟ کشورهای گوناگون درمورد بدهی خارجی توانایی‌های مختلفی دارند. برخی چون آمریکا و ژاپن از وام‌های خارجی برای گسترش اقتصاد خود منفعت برده‌اند. برخی دیگر چون برزیل و آرژانتین بوده‌اند که در بازپرداخت وام خود با مشکل روبه رو شده‌اند و همین قضیه جهت ابراز اعتراضات گسترده در این کشورها شده است. به عبارتی اصولا کشورهای گسترش‌یافته سهم بیشتری از تسهیلات جهانی دارند و با منفعت گیری از آن به پشتیبانی رشد اقتصادی خود آمده‌اند. از طرف دیگر، اقتصادهای مشکلاتزده اصولا سمت تسهیلات جهانی نمی‌روال یا مشمول آن نمی‌شوند اما مروری بر گزارش سال‌های قبل مشخص می کند کشورهای قوی اقتصادی همیشه در صدر بدهکاران خارجی می باشند.
چرا بدهی خارجی افت یافت؟
دومین سوال این که چرا بدهی خارجی ایران روال کاهشی داشته است؟ نتیجه یک کلمه است؛ تحریم‌ها. تحریم‌های اقتصادی در چند سال قبل شدت گرفته و دایره ارتباطی ایران با دیگر کشورها محدود و محدودتر شده است. به عبارتی می‌توان او گفت افت بدهی خارجی ایران یک امر خودخواسته یا انتخاب این دولت و آن دولت نبوده است. بلکه شرایط به سمتی رفته که کشورهای خارجی امکان چندانی برای اندوخته‌گذاری در ایران و تعلق خط اعتباری به سرزمین نداشته‌اند.
از طرف دیگر قرارگرفتن ایران در لیست سیاه FATF جهت شده که ایران نتواند از تسهیلات خارجی منفعت ببرد و در شرایطی که ایران نتوانسته تسهیلات خارجی تازه بگیرد، طبیعی است که بدهی خارجی ایران هم افت یافته است. بعد افت بدهی خارجی به طور اشکار خواسته ایران نبوده است. سال ۱۳۹۸ و هم‌زمان با شیوع کرونا، قرار می بود صندوق بین‌المللی پول ۵۰ میلیارد دلار تسهیلات به کشورهای گوناگون تخصیص دهد اما نامه رئیس زمان بانک مرکزی برای دریافت تسهیلات پنج میلیارد دلاری از این صندوق بی‌نتیجه ماند.
ایران به تسهیلات خارجی نیاز ندارد؟
آیا ایران به تسهیلات خارجی نیازی ندارد؟ قطعا نیاز دارد. اقتصاد ایران در یک دهه قبل دچار رشد اقتصادی صفر درصدی بوده است. این رشد صفر درصدی در حالی است که موتور اقتصاد ایران برای چرخش به رشد هشت درصدی نیاز دارد و لازمه رسیدن به این رشد، جذب اندوخته داخلی و خارجی است. از سال ۹۷ و هم‌زمان با خروج دونالد ترامپ از برجام، حلقه تحریم‌ها علیه ایران تنگ‌تر شد و راه‌های جذب اندوخته‌گذاری خارجی در ایران بسته‌تر از هر وقتی شد. در این سال‌ها نه‌تنها اندوخته‌گذاری خارجی در ایران متوقف شد بلکه حتی چین و روسیه دو شریک استراتژیک ایران در مقاطعی خرید نفت از ایران را متوقف کردند و ورود دلارهای نفتی به ایران هم در برخی از دوره‌ها ناممکن می بود.از طرف دیگر، شرایط سیاسی و اجتماعی داخلی، نه‌تنها در نگهداشت اندوخته‌های داخلی موفق نبوده است، بلکه آمارها مشخص می کند سالانه ۱۰ میلیارد دلار اندوخته از سرزمین خارج شده است. در این شرایط اقتصاد ایران در یک چرخه معیوب دچار شده و تنها راه خروج آن از بن‌بست جاری، جذب اندوخته تازه است و به گمان زیاد دریافت تسهیلات خارجی، می‌توانست راهکار مساعد در این شرایط باشد. به‌خصوص که کارشناسان اقتصادی معتقد می باشند کشورهای با اقتصاد پویا سراغ بدهی خارجی می‌روال و با این کار نرخ رشد اقتصادی خود را بهبود خواهند داد. حال اشکار نیست که در این چنین شرایطی چرا وزیر اقتصاد باید به افت بدهی خارجی افتخار کند.
دسته بندی مطالب
