ایران به گفتن کشوری با تاریخ و فرهنگی غنی، مدام طی چند سال تازه با وجود تشدید مشکلات اقتصادی، یکی از جوامعی بوده که ترند‌های روز جهانی در امور گوناگون را پذیرفته و افراد تلاش کرده‌اند تا بخشی از خلق‌وخوی خود را با آن وفق دهند. یکی از این تغییرات که در ایران ناظر گسترش شکل‌گیری و پذیرفتن آن هستیم، او گفت و گو صنعت مواد غذایی است.

تعدد کافه‌های نسل چهارم، افزایش مکان‌هایی تحت نام‌هایی همانند کافه بیکری، سوق یافتن سلیقه یا تمایل افراد برای خرید غذا‌هایی که احتمالا بهتر بتوان او گفت زیاد تر لقمه می باشند تا وعده غذایی کامل، از جمله با اهمیت ترین این تغییرات در صنعت مواد غذایی در سطح جامعه به شمار می‌روال. این نوع مصرف وعده غذایی، در غرب به‌اختصاصی آمریکا از دهه‌های قبل ترویج داشته و تا این مدت هم دارد.

احتمالا تسریع شدت زندگی در برخی از سرزمین‌های اروپایی آن‌ها را به مصرف غذاهای لقمه ای به گفتن وعده غذایی سوق داده باشد، اما علت افزایش تمایل مردم در ایران در اقشار گوناگون برای خرید ساندویچ‌های کوچک و خرید مواد غذایی از برند‌های معروفی که طی چند سال تازه سر برآورده‌اند، چیست؟

تحول فرهنگ خریدن غذای آماده

کافی است سر ظهر، سری به غذافروشی‌های شهر‌های بزرگ ایران به‌اختصاصی پایتخت بزنید؛ حالت رستوران‌ها و غذاخوری‌های معمولی چه در رده‌ غذا‌های سنتی و چه فست‌فود از یک سو و افزایش مخاطبان برخی واحد‌های صنفی غذایی که با روشهای جدیدی، غذا اراعه می‌کنند از سویی دیگر قابل دقت است. شکل‌گیری اتفاق «لقمه‌خوری» در سطوح گوناگون اقشار جامعه، امری قابل دقت بوده و از گسترش روز به روز آن نمی‌توان غافل شد.

با افزایش هزینه‌های مواد غذایی در ایران و گران‌تر بودن هزینه یک وعده غذایی از دستمزد روزانه کارگری، نگاه‌ها به سمت واحد‌های صنفی که غذا با حجم کمتر و قیمت پایین‌تر اراعه می‌کردند، جلب شد. به نظر می‌رسد جرقه این تحول و پذیرفتن آن، تشدید مشکلات اقتصادی باشد، اما ادامه یافتن و در قید و بند برند قرار گرفتن این واحدها، احتمالا مقداری پیچیده‌تر باشد.

این روز‌ها اگر حداقل چند ساعت در خیابان‌های شلوغ پایتخت قدم بزنید، به خرید وعده‌ غذایی اطرافیان و یا همکاران خود نگاهی بیاندازید و یا صف‌های طویل برخی برند‌های غذایی و کافه‌ای را جستوجو کنید، می‌بینید کسب و کار برخی برند‌ها که سبک و سیاق شدید غربی دارند، این روز‌ها سکه است.

در برخی اوقات حتی ملزوم نیست به کوچه و خیابان بروید، این روز‌ها به نحوه چشمگیری در فضای مجازی، درمورد برند‌های محصولات غذایی که محصولات با حجم پایین تشکیل می‌کنند، سخن بگویید می‌شود و همه از خوبی‌ها و به کلمه کار راه‌انداز بودن آن‌ها سخن بگویید می‌کنند؛ بی‌آنکه برای تبلیغات خود، درآمدی از برند‌ها داشته باشند. این حرکت نشان‌دهنده پذیرفتن نوع مصرف وعده غذایی در بین مردم شاغل ایرانیست.

لقمه‌ها ارزان‌ترند

برای بازدید حالت این کافه‌ها و واحد‌های صنفی غذایی، به چند نمونه از آن‌ها سر زد و از مشتریان درمورد این نوع «لقمه‌خوری» سوال کرد. یکی از افرادی که به نظر می‌رسید دانشجو باشد، درمورد علت خود برای خرید از برند غذایی که زیاد تر ساندویچ‌های آماده در حجم کم دارند، او گفت: «فست‌فود زیان داره و هر روز نمی‌شه سوسیس و کالباس خورد. این چنین یه ساندویچ کامل، هزینه بالایی داره. زیاد تر اوقات نیازی به اون مقدار غذا ندارم و از نظر هزینه هم نمیتونم بپردازم. اما اگه یه ساندویچ مرغ فلان برند رو بخرم، هم سالم‌تره، هم ارزون‌تر. حتی میشه توی مسیر هم خورد و نیازی به نشستن جایی ندارم».

تمایل به خرید ساندویچ‌های کوچک و یا غذا‌هایی تحت گفتن کلاب، تنها منحصر به برند‌های حضوری که همانند کافه می باشند، محصور نیست. نفر بعدی، به نظر می‌رسید کارمندی باشد که برای تهیه ناهار خود، در سوپر مارکت مشغول بازدید برند‌های گوناگون برای انتخاب می بود. از او بابت علت این بازدید‌های موشکافانه‌ش پرسیدیم، او گفت: «برند‌های مختلفی، ساندویچ سرد و آماده تشکیل می‌کنند، اما کیفیت همه آن‌ها یکی نیست و سپس از امتحان کردن، فهمید می‌شوی کدام برند چه محصولی را بهتر تشکیل کرده. خرید آن‌ها به صرفه است، کامل سیرکننده نیست، اما برای مواقعی که عجله داری، خوشمزه می باشند.»

تمایل بالا به مصرف گوشت سفید در بین ایرانیان

علاوه بر خریداران، خبرنگار اقتصاد ۲۴  از فروشندگان نیز درمورد اقلام پرفروش آن‌ها سوال کرد. یکی از متصدیان فروش برند معروف ساندویچ‌های آماده در این باره او گفت: «برند ما ابتدا فقط قهوه و کیک می‌فروخت و کم‌کم داخل ساندویچ و غذا هم شدیم. الان مشتریانمان، ما رو به غذا‌ها و ساندویچ‌های برندمون می‌شناسند تا قهوه. تست‌های کلاب، ساندویچ‌های گوناگون در ابعاد متفاوت، سالاد و حتی دسر هم امروز در بین خریداران ما طرفدار دارد. چون فروش بالایی داریم، طبق معمول غذایی برای روز سپس باقی نمی‌ماند. هم ساندویچ نان و پنیر و گردو داریم و هم تخم‌مرغ که زیاد تر برای صبحانه فروخته خواهد شد. فیله مرغ‌های مزه‌دار شده، فیله بوقلمون و ژامبون پرفروش‌ترین‌های ما می باشند.»

یکی از فروشندگان سوپرمارکت‌ها که این روز‌ها برند‌های غذا‌های کارخانه‌ای بسیاری را در خود جای داده‌اند نیز درمورد فروش خود او گفت: «همه نوع ساندویچ تشکیل می‌شود؛ گوشت قرمز، سفید و حتی غیر گوشتی. پرفروش‌ترین‌های ساندویچ‌های گوشت سفید می باشند. مردم آن‌ها را به علت سالم‌تر بودن انتخاب می‌کنند، ولی در حقیقت به علت مقرون به صرفه‌تر بودن است، چون ساندویچ‌های مرغ، به مقدار بالایی سس و مواد نگهدارنده دارند تا حتی اگر چند روز هم از تولیدشان گذشت، خراب نشوند. کم فروش‌ترین هم ساندویچ‌های غیر گوشتی همانند کوکو سبزی است.»

پول برند از غذا گران‌تر است

نگاه دیگر غیر از بازدید مقدار فروش و رغبت خریداران به این محصولات، او گفت و گو سبک سنگین کردن دلایل گفتن شده برای خرید این لقمه‌های غذاییست. نخستین علت گفتن شده، قیمت آن‌ها است؛ نزدیک به یک الی دو سال قبل، ساندویچ‌های کارخانه‌ای آماده توانستند به علت پایین‌تر بودن قیمت‌ها بین مردم جا باز کنند. دو سال قبل ساندویچ آماده مرغ مقداری بزرگتر از یک کف دست، نزدیک به سی هزار تومان می بود. در همان زمان اگر می‌خواستید یک ساندویچ کامل کالباس تهیه کنید، نزدیک به دو برابر باید هزینه می‌کردید. در این چنین شرایطی خرید این ساندویچ مقرون به صرفه می بود.

اما همان ساندویچ، اکنون چهار برابر شده درحالی که نرخ ساندویچ کامل کالباس، دو برابر! یعنی همان ساندویچ کارخانه‌ای که به گمان زیاد چند روز از تشکیل آن قبل، در برخی اوقات گران‌تر از دیگر ساندویچ‌ها است.

برخی مشتریان این برندها، علت افزایش قیمت دیدنی محصولات را تبلیغات گران قیمت و میلیاردی شهری آن‌ها می‌دانند. از سویی دیگر برند‌های کافه و غذایی که با شکل و شمایل خاص و بسته‌بندی‌های قشنگ و در عین حال ساده در نباشند تا مشتریان قشر جوان و نوجوان خود را نگه داری کنند نیز شرایط شبیهی دارند.

اگر بخواهید یک ساندویچ کلاب مرغ (نان تست نصف شده به همراه تکه‌های مرغ) از این برند‌ها تهیه کنید، باید نزدیک به ۹۰ هزار تومان بپردازید. در حالی که با این رقم و یا مقداری زیاد تر هم حتی نمی‌توان یک پرس قورمه‌سبزی تهیه کرد، اما باز هم برای این چنین حجم غذایی، پرداخت ۹۰ هزار تومان زیاد است.

با قیاس این اعداد و رقم های در می‌یابیم بخشی از دغدغه مشتریان برای خرید ساندویچ‌های کوچک صحیح است. سهل‌الوصول بودن تهیه و مصرف آن‌ها و این چنین قیمتی پایین‌تر در شرایطی که تورم دست از سر مواد غذایی برنمی‌دارد، از جمله دلایل غیرقابل تکذیب پذیرفتن این ساندویچ‌ها و یا لقمه‌ها در بین مردم است.

اما برندینگ و پیروزی‌های گسترده برخی واحد‌های صنفی برای فروش محصولات و تولیدات خود آن هم در شرایطی که مزیت رقابتی هم حتی ندارند، قضیه‌ای قابل تامل است. به نظر می‌رسد فرهنگ غذاخوردن کارمندی آمریکایی هم برخی اوقات در برابر قوت برندسازی، کمرنگ می‌شود.