این در حالی است که طی هفته قبل، به جای این که خبر مشخصی در این باره انتشار شود، فضای رسانه‌ای به سمت «مزد منطقه‌ای» و «مزد صنفی» و قیاس اینها و یقیناً مزایا و معایب آنها کشانده شد؛ اتفاقی که باز هم اشکار نیست تحت چه جریان رسانه‌ای رهبری می‌شود و مقصد از آن چیست؟

در شرایطی که کارگران و کارفرمایان تا ۲۰ روز دیگر باید بدانند چه مقدار حقوق و دستمزد در سال آینده باید دریافت و پرداخت کنند؛ سخن بگویید از مسائل حاشیه‌ای چون مزد صنفی (که ساعت‌ها نیاز به کار کارشناسی و بانک اطلاعات قوی دارد) چه چیزی به معیشت کارگران اضافه می‌کند؟ اخیرا در شورای عالی کار رقم سبد معیشت کارگران برای سال آینده، با توافق شرکای اجتماعی (نمایندگان کارگران، کارفرمایان و دولت) ۲۳ میلیون و ۴۴۱ هزار و ۶۴۸ تومان تعیین شد.

این رقم بر پایه آمار دی‌ماه ۱۴۰۳ محاسبه شده و شامل هزینه‌های خوراکی و غیرخوراکی است. سهم اقلام خوراکی از این رقم ۹ میلیون و ۱۱۸ هزار و ۸۰۷ تومان و سهم اقلام غیرخوراکی ۱۴ میلیون و ۳۲۲ هزار و ۸۵۷ تومان است. یقیناً قرار است این رقم بر پایه تورم بهمن ماه مجدد محاسبه و مبنا قرار گیرد که به گمان زیاد خود این نوشته یک هفته‌ای نیز زمان ببرد. اما چرا تعیین رقم سبد معیشت مهم است؟ این سبد شامل هزینه‌های الزامی همانند غذا، مسکن، پوشاک، بهداشت، آموزش و حمل‌ونقل است. تعیین دستمزد بر پایه سبد معیشت ضمانت می‌کند که کارگران و خانواده‌هایشان بتوانند این نیازهای اولیه را برآورده کنند. بدون دقت به سبد معیشت، دستمزدها امکان پذیر به حدی پایین باشد که حتی فراهم حداقل نیازهای زندگی را غیرممکن کند.

جلوگیری از فقر و نابرابری

در صورتی که دستمزدها پایین‌تر از هزینه‌های سبد معیشت تعیین شوند، کارگران به زیر خط فقر سقوط می‌کنند که این نوشته نه تنها به افزایش نابرابری‌های اجتماعی منجر می‌شود، بلکه سختی اقتصادی بر جامعه را نیز افزایش می‌دهد. سبد معیشت به گفتن معیاری برای تعیین حداقل دستمزد، می‌تواند از گسترش فقر جلوگیری کند. سبد معیشت نشان‌دهنده سطح زندگی قابل قبول در یک جامعه است. تعیین دستمزد بر پایه آن، ضمانت می‌کند که کارگران بتوانند استانداردهای حداقلی زندگی را نگه داری کنند. 

این نوشته به اختصاصی در جوامعی که هزینه‌های زندگی به شدت در حال افزایش است، اهمیت بیشتری اشکار می‌کند. تعیین دستمزد بر پایه سبد معیشت، به عدل اجتماعی و اقتصادی پشتیبانی می‌کند. کارگرانی که ساعات طویل کار می‌کنند، باید دستمزدی دریافت کنند که مشابه با زحماتشان باشد و بتوانند نیازهایشان را رفع کنند. این نوشته به افت نارضایتی‌های اجتماعی و افزایش رفاه عمومی پشتیبانی می‌کند. اگر دستمزدها پایین‌تر از سبد معیشت باشد، قوت خرید کارگران افت می‌یابد و این نوشته به افت تقاضا در بازار منجر می‌شود. افت تقاضا نیز به نوبه‌ خود، رکود اقتصادی را تشدید می‌کند. به این علت، تعیین دستمزد بر پایه سبد معیشت، به پایداری اقتصادی پشتیبانی می‌کند.

جلوگیری از شغل‌های کاذب و مهاجرت نیروی کار

هنگامی دستمزدها پایین‌تر از سبد معیشت باشد، کارگران ناچار خواهد شد به شغل‌های کاذب رو بیاورند یا به مناطق دیگر مهاجرت کنند که این نوشته نه تنها به بی‌ثباتی اجتماعی منجر می‌شود، بلکه منفعت‌وری اقتصادی را نیز افت می‌دهد. تعیین دستمزد بر پایه سبد معیشت، از این مشکلات جلوگیری می‌کند. 

سبد معیشت به گفتن معیاری برای تعیین دستمزد، از طبقه متوسط جامعه حمایتمی‌کند. اگر دستمزدها مشابه با هزینه‌های زندگی نباشد، طبقه متوسط کم کم ضعیف می‌شود و این نوشته به افزایش شکاف طبقاتی منجر می‌شود. سبد معیشت به گفتن یک معیار شفاف و قابل اندازه‌گیری، به دولت‌ها و کارفرماها پشتیبانی می‌کند تا دستمزدها را به طور عادلانه‌تری تعیین کنند که این نوشته از اختلافات بین کارگران و کارفرماها نیز جلوگیری می‌کند. دستمزدهای مشابه با سبد معیشت، به بهبود رفاه عمومی پشتیبانی می‌کند. هنگامی کارگران بتوانند نیازهای اساسی خود را رفع کنند، سلامت روانی و جسمی آنها بهبود می‌یابد و این نوشته به افزایش منفعت‌وری و افت هزینه‌های درمانی منجر می‌شود.

پیشگیری از مشکلاتهای اجتماعی

دستمزدهای ناکافی می‌تواند به نارضایتی‌های اجتماعی، اعتراضات و حتی مشکلاتهای سیاسی منجر شود. تعیین دستمزد بر پایه سبد معیشت، از این مشکلاتها جلوگیری کرده و به ارامش اجتماعی پشتیبانی می‌کند. سبد معیشت به گفتن معیاری برای تعیین حداقل دستمزد، نه تنها به فراهم نیازهای اساسی کارگران پشتیبانی می‌کند، بلکه به عدل اجتماعی، پایداری اقتصادی و ارامش جامعه نیز منجر می‌شود. نادیده گرفتن سبد معیشت در تعیین دستمزدها، به افزایش فقر، نابرابری و مشکلاتهای اجتماعی منجر خواهد شد. به این علت، دقت به سبد معیشت در تعیین دستمزدها، یک الزام اساسی برای هر جامعه‌ای است. ناصر چمنی، فعال حوزه کارگری، در رابطه تعیین دستمزدها بر پایه رقم سبد معیشت به مطمعن او گفت: در جامعه‌ای که بیشتر از نیمی از آن را کارگران راه اندازی خواهند داد، دستمزد و سبد معیشت به گفتن مهم‌ترین دغدغه‌ این قشر محسوب می‌شود و مدام در حاشیه سیاست‌ دولت‌ها قرار گرفته است. او افزود: دولت‌ها با مطرح‌هایی همانند دستمزد منطقه‌ای و مشاغل سخت، تلاش در به حاشیه راندن حقوق واقعی کارگران دارند. جلسات بی‌آخر و بی‌ثمری که ساعت‌ها زمان کارگران را می‌گیرد، تنها به او گفت و گو‌های حاشیه‌ای می‌پردازد و در نهایت، دستمزدهایی تعیین می‌شود که حتی از خط فقر نیز پایین‌تر است.

او گفت و گو منطقه‌ای دستمزد، ابزاری برای به حاشیه راندن حقوق کارگران

چمنی با اشاره به پرداختن به سیاست‌های حاشیه‌ای و نادیده گرفتن دستمزد واقعی او گفت: دولت‌ها با سیاست‌های حاشیه‌ای، تلاش می‌کنند تمرکز مهم را از او گفت و گو دستمزد منحرف کنند. این سیاست‌ها شامل مطرح‌هایی همانند دستمزد منطقه‌ای و مشاغل سخت می‌شود که در نهایت، حقوق واقعی کارگران را نادیده می‌گیرند. او افزود: او گفت و گو منطقه‌ای دستمزد، یکی از ابزارهایی است که دولت‌ها برای به حاشیه راندن حقوق کارگران منفعت گیری می‌کنند. این مطرح‌ها علتمی‌شود که دستمزدها به جای این که بر پایه نیازهای واقعی کارگران تعیین شود، بر پایه منطقه جغرافیایی تعیین گردد. این فعال حوزه کارگری در ادامه تصریح کرد: هر ساله ناظر جلسات بی‌ثمر و اتلاف زمان برای حقوق کارگران هستیم، جلسات بی‌پایانی که برای تعیین دستمزدها برگزار می‌شود، تنها به او گفت و گو‌های حاشیه‌ای می‌پردازد و ساعت‌ها زمان کارگران را می‌گیرد. این جلسات در نهایت، به نتیجه مساعد نمی‌رسد و دستمزدهایی تعیین می‌شود که حتی از خط فقر نیز پایین‌تر است.

کمیته دستمزد و قولهای بی‌پایه

چمنی خاطرنشان کرد: کمیته‌های دستمزد با وعده تعیین سبد معیشت، سال‌ها است که تنها به بازی با کلمات مشغولند. سبدی که تعیین می‌شود، نه تنها نیازهای اولیه کارگران را فراهم نمی‌کند، بلکه با امضای دولت و کارفرما، به گفتن یک تصمیم قانونی به کارگران تحمیل می‌شود. او در ادامه گفت: هم‌اکنون اقتصاد سرزمین در رکود به سر می‌برد و جامعه کارگری زیر بار فشارهای اقتصادی خرد شده است. افت دستمزدها و افزایش شغل‌های کاذب، جامعه جوان را به سمت بازارهای غیررسمی سوق داده است. چمنی تصریح کرد: افت دستمزدها و افزایش شغل‌های کاذب، نه تنها اقتصاد سرزمین را تضعیف می‌کند، بلکه پیامدهای اجتماعی ناگواری همانند افزایش جرم و بزهکاری را به همراه دارد.

الزام افزایش دستمزدها برای اسایش اجتماعی و بهبود اقتصاد

این فعال حوزه کارگری او گفت: دولت اگر به فکر اسایش اجتماعی و بهبود اقتصاد است، باید دستمزدها را به سطحی نزدیک به سبد معیشت واقعی افزایش دهد. این کار نه تنها به بهبود حالت کارگران پشتیبانی می‌کند، بلکه به بهبود اقتصاد سرزمین نیز منجر خواهد شد. او در ادامه گفت: اتحادیه‌های کارگری، به گفتن نهادی جدا گانه و قوی، می‌توانند نقش مهمی در بهبود حالت کارگران ایفا کنند. اما متأسفانه، سرزمین ما فاقد این چنین ساختارهایی است. چمنی افزود: دستمزد استانی اگر بدون در نظر گرفتن زیرساخت‌های ملزوم اجرا شود، تنها به تشدید نابرابری‌ها و بی‌ثباتی اقتصادی منجر خواهد شد. برای اصلاح نظام دستمزدها، نیاز به یک برنامه‌ریزی دقیق و کارشناسی شده است تا بتوان قدم‌های موثری در جهت بهبود حالت کارگران و اقتصاد سرزمین برداشت. دستمزد و سبد معیشت، مهم‌ترین دغدغه‌های جامعه کارگری ایران است. دولت‌ها باید با در نظر گرفتن نیازهای واقعی کارگران و بهبود زیرساخت‌های اقتصادی، قدم‌های موثری در جهت بهبود حالت این قشر بردارند.