تیم ملی فوتبال ایران چهارشنبه در شبی که می‌توانست به رویایی‌ترین شب ۵۰ سال تازه فوتبال ایران تبدیل بشود، با نتیجه سه بر دو در دیدار نیمه‌نهایی جام ملت‌های آسیا – ۲۰۲۳ روبه رو قطر ناکامی خورد تا از رسیدن به فینال و رویارویی با اردن باز بماند.

این ناکامی در شرایطی رقم خورد که ایران در نیمه نخست زیاد سریع در دقیقه شش توسط سردار آزمون به گل رسید و بعد از آن چند موقعیت گل‌زنی داشت اما چینش تازه و تهاجمی ایران علتشد که ایران در فاز تدافعی کارکرد مناسبی نداشته باشد و در نهایت با ناکامی دو بر یک به رختکن برود.

ترکیبی تازه در با اهمیت ترین دیدار

درست است که ایران نسبت به دیدار روبه رو ژاپن تنها دو تحول داشت و مهدی طارمی به جای محبی و احسان حاج‌صفی به جای میلاد محمدی به میدان رفتند، درست است که فورمیشن بازیکنان هم چنان ۱-۳-۲-۴ می بود و با همان چینش بازی با ژاپن و همه بازی‌های دوره امیر قلعه‌نویی به مصاف قطر رفتیم اما چند تفاوت مهم و اساسی وجود داشت.

هدردادن طارمی!

مورد اول، دورکردن مهدی طارمی از دروازه و قراردادن او در پست وینگر چپ به جای محمد محبی می بود. این تصمیم در شرایطی گرفته شد که مهدی طارمی در دوره وجود امیر قلعه‌نویی، همیشه پشت مهاجم مقصد ایران و به طور آزاد بازی می‌کرد و اجازه سرک‌کشیدن به همه نقاط زمین را داشت. با این حال سرمربی تیم ملی در این چنین بازی مهمی تصمیم گرفت که برای اولین بار جای مهدی طارمی را تحول دهد که تصمیمی پرریسک و خطرناک، خصوصا در زمان انتقال منفی (برگشت به فاز دفاعی) تیم‌ملی می بود. همین نوشته علتشد مهدی طارمی نتواند در پستی که احتمالا آخرین بار چهار سال پیش در آن بازی کرده می بود، کارکرد مساعد داشته باشد و یکی از شب‌های پرانتقادش را پشت سر بگذارد.

در کنار دورکردن مهدی طارمی از دروازه که او را در امر گل‌زنی ناکام گذاشت، طارمی بازیکنی نیست که در پست وینگر چپ بتواند در انتقال منفی در فاز تدافعی کارکرد مناسبی داشته باشد و شگفت است که چرا این نوشته توسط کادر فنی نادیده گرفته شد؛ احتمالا آنها بعد از برد روبه رو ژاپن، قطر را دست کم گرفته بودند. همین نوشته علتشد که ایران در نیمه نخست با نفوذهای متعدد بازیکنان قطر از سمت چپ دفاعی ایران روبه رو بشود و خط دفاعی ایران که میانگین سنی بالایی هم داشت، روبه رو بازیکنان سرعتی حریف به مشکل بربخورد.

کلید نهان قلعه‌نویی گم شد

از وقتی که امیر قلعه‌نویی از سامان قدوس به گفتن پستی شبیه پست شماره ۸ در کنار سعید عزت‌اللهی منفعت گیری کرد، آهنگ بازی تیم‌ملی بهتر شد و احتمالا این تصمیم قلعه‌نویی، بهترین و هوشمندانه‌ترین تصمیم او در دوره جدیدش می بود؛ چرا که قدوس با وجود کیفیت بالایی که در همه این سال‌ها داشت، جایی در ترکیب مهم تیم‌ملی نمی‌یافت.

نقش سامان قدوس در پست شماره ۸ در تیم‌ملی امیر قلعه‌نویی از همه بازیکنان کلیدی‌تر است و او به بازیکنی بدون جانشین در ترکیب ایران بدل شده است. برای یادآوری بدون جانشین بودن سامان قدوس کافی است بازی ایران – ازبکستان در مقدماتی جام جهانی ۲۰۲۶ را به یاد بیاورید. ایران در آن بازی در نیمه نخست با وجود قدوس برتری مطلق داشت و با نتیجه ۲ بر صفر نیمه اول را به آخر رساند اما بعد از صدمه دیدن این بازیکن و معاوضه‌شدنش در نیمه دوم، ازبکستان بازی را به دست گرفت و نهایتا ایران به‌سختی توانست با یک تساوی دو بر دو آن بازی را به آخر رساند.

با این حال امیر قلعه‌نویی در بازی با ژاپن، با دقت به محرومیت مهدی طارمی ناچار شد که سامان قدوس را به جای طارمی بازی دهد و از امید ابراهیمی در کنار سعید عزت‌اللهی منفعت گیری کند؛ تدبیری که در آن بازی به‌خوبی جواب داد و ایران با نمایشی بسیار توانست ژاپن را با نتیجه دو بر یک ناکامی دهد. آن پیروزی علتشد که امیر قلعه‌نویی نقش مهم سامان قدوس در کمربند میانی ایران را نادیده بگیرد و مجدد از این بازیکن در پست هافبک تهاجمی منفعت گیری کند که علتشد قدوس نتواند کارکرد مساعد در نیمه اول از خود نشان دهد.

راهکار قلعه‌نویی در نیمه دوم چه می بود؟

راهکار سرمربی تیم‌ملی در نیمه دوم برای حل مشکلات تیمش ساده می بود. او با یک معاوضه به همان چینش سابقش برگشت. برای این کار امید ابراهیمی جایش را به محمد محبی داد تا طارمی و قدوس به پست همیشگی‌شان برگردند و آهنگ بازی تیم‌ملی درست بشود. این تصمیم جواب هم داد و ایران در نیمه دوم سوار بر بازی شد و موقعیت‌های متعدد بسیاری تشکیل کرد اما بدشانسی اجازه نداد که ایران جز یک پنالتی که در ابتدای نیمه دوم به گل تبدیل شد، به گل فرد دیگر برسد و در نهایت با دریافت گل سوم با نتیجه سه بر دو ناکامی خورد.

عکس العمل قلعه‌نویی به آنالیز نادرست قطر

امیر قلعه‌نویی در نشست خبری بعد از بازی از کارکرد بی‌نقص و غیر قابل انتقاد تیمش در نیمه دوم سخن بگویید کرد که درست هم می بود اما تکلیف نیمه اول که تیم ملی بازی برده را با باخت به رختکن رفت، چه می‌بشود؟

خبرنگار ما در نشست خبری بعد از این دیدار این نوشته را برای امیر قلعه‌نویی نقل کرد و از او سوال کرد که آیا آنالیز اشتباهی از قطر داشته‌اند که ناچار به تحول پست بازیکنان در نیمه دوم شده است؟ جواب امیر قلعه‌نویی اما مقداری شگفت می بود و او این نوشته را رد و از آنالیز زیاد خوبشان از قطری‌ها سخن بگویید کرد.

با این حال نتیجه و کارکرد ایران روبه رو قطر در نیمه اول گویای همه چیز می بود و به‌وضوح دست کم گرفتن توانمندیهای قطری‌ها را نشان می‌داد. دلنشین است که مارکس لوپس، سرمربی قطر، در نشست خبری بعد از بازی به فضای بین وینگر و مدافعان کناری ایران اشاره کرد. او او گفت: تلاش کردیم در خط دعوا با شدت بسیاری بازی کنیم. اکرم عفیف بازیکنی متفاوت است و از کیفیت او منفعت بردیم. بازیکنان ما تلاش کردند فضایی پشت مدافعان ایران اشکار کنند که بعضی اوقات شرایط برای ما خوب پیش می‌رفت.

در هر صورت جام ملت‌های آسیا – ۲۰۲۳ برای ایران با تلخی هر چه همه‌تر به آخر رسید و تیم‌ملی موفق نشد به حسرت ۴۹ ساله‌اش را آخر دهد. با این حال بهتر است که کادر فنی تیم‌ملی روی نقاط ضعف تیم‌ملی در مباحث فنی و روانی دقت کند و خودش را هم از بند اتفاقات قبل – چه جام ملت‌های ۲۰۲۳ و چه جام ملت‌های ۲۰۰۷ – رها کند. اکنون همه چشم به راه تحول نسل تیم‌ ملی مسن ایران‌اند و برای کمتر فردی از اهالی فوتبال مهم است که در قبل چه کم‌لطفی‌ای در حق کادر فنی تیم‌ملی شده است؛ چرا که اکنون فرصتی مجدد به این کادر داده شده است.