در روز‌های تازه پلتفرم فیلم‌نت دست به عمل تازه‌ای در ادامه مطرح اکران آنلاین فیلم‌های سینمایی زده است. این پلتفرم برای نخستین بار، فیلمی مختصر را در قالب اکران آنلاین به نمایش درآورده که برای آن بلیت‌فروشی انجام می‌بشود و برای مشترکان پلتفرم در دسترس نیست. به این بهانه، در این گزارش مروری بر فراز و فرود مطرح اکران آنلاین فیلم‌های سینمایی کرده‌ایم که به نظر در این روز‌ها حال و روز خوشی ندارد.

مطرح اکران آنلاین فیلم‌های سینمایی که در بهار سال ۹۹ اغاز شد، در یکی دو سال تازه به روالی رایج برای نمایش فیلم‌های سینمایی در نمایش خانگی تبدیل شده، ولی تا بحال این مطرح در پلتفرم‌های مهم، محدود به فیلم‌های بلند می بود و هیچ‌گاه یک فیلم مختصر مشمول نمایش آنلاین به شکل تک‌فروشی نشده می بود.

فیلم «حالت اورژانسی» با زمان ۱۵ دقیقه‌ای، با بهای بلیت ۲۵ هزار تومان اراعه شده که یقیناً از بهای بلیت ۶۰ تا ۸۰ هزار تومانی اکران آنلاین فیلم‌های بلند کمتر است.

فلسفه کرونایی «اکران آنلاین»

سینمای ایران نخستین بار وقتی با اکران آنلاین آشنا شد که سالن‌های سینما روز‌های پایانی دومین ماه تعطیلی را می‌گذراندند و اکران نوروزی آن سال با وجود آثار پرامیدی، چون «شنای پروانه» و «خوب، بد، جلف: ارتش سری» به کلی لغو شده می بود. در اواخر فروردین سال ۹۹ سازمان هنری-رسانه‌ای اوج از اراعه فیلم سینمایی «خروج» در فیلیمو و نماوا دو پلتفرم مهم بازار خبر داد.

چند روز سپس اشکار شد این فیلم، نخستین محصول سینمایی پلتفرم‌ها است که با تک‌فروشی نمایش داده می‌بشود و بهای بلیت آن ۱۲ هزار تومان است. فیلم قابل دانلود نیست و از زمان خریداری بلیت، تنها ۱۲ ساعت برای تماشای آن زمان وجود دارد. «خروج» با استقبال مناسبی روبه رو شد تا نزدیک به ۳ میلیارد تومان از این فیلم به حساب سازمان اوج واریز بشود.

اغاز طمع، بعد از نخستین فیلم‌ها

بعد از اکران آنلاین «خروج» تاثییر ابراهیم حاتمی‌کیا که به علت ریسک اوج در نمایش این فیلم، با سهم صد درصدی این سازمان از بلیت‌فروشی به نمایش درآمد، پلتفرم‌ها سهم ۳۰ درصدی را از بهای بلیت خواست کردند و با وجود تثبیت این رقم، تقاضا برای نمایش فیلم‌ها در مطرح اکران آنلاین بالا گرفت.

«طلا» به تهیه‌کنندگی رامبد جوان و محمد با لیاقت، دومین فیلم اکران آنلاین می بود که با نمایش آن، زمان تماشای فیلم‌ها به ۸ ساعت افت یافت و بلیت سینمای آنلاین به ۱۵ هزار تومان رسید.

«طلا» هم بیشتر از یک میلیارد تومان فروخت تا تهیه‌کنندگان بیشتری به نمایش این‌گونه مشتاق شوند و به گمان زیاد به همین علت می بود که از فیلم سوم، فیلیمو و نماوا باز هم بلیت را گران کردند و به ۲۰ هزار تومان رساندند!

اکران آنلاین در نزدیک به ۶ ماه سپس از آن، میزبان نزدیک به ۳۰ فیلم سینمایی می بود، اما قاچاق زیاد سریع آثار در چند ساعت و افت تدریجی استقبال از فیلم‌ها، این مطرح را به گفتن جایگزینی برای نمایش روی پرده، به بن‌بست رساند.

زمان انتظار و نمایش طویل شد

در ماه‌های سپس و با بازگشایی تدریجی سینماها، اکران آنلاین به شکل مرحله‌ای بین اراعه روی پرده سینما و اراعه در نمایش خانگی درآمد. حال زمان‌ها است که فیلم‌ها چند ماه بعد از آخر اکران سینمایی، در پلتفرم‌ها با بلیت‌فروشی نمایش داده خواهد شد و مدتی سپس از آن، در دسترس مشترکان پلتفرم قرار می‌گیرند.

با دقت به این که زیاد تر بلیت‌های اکران آنلاین در همان چند روز اول فروخته می‌بشود، سقف زمان زمان اکران آنلاین فیلم‌های مشترک فیلیمو و نماوا، ۴ هفته است. با این حال، در ماه‌های تازه برخی فیلم‌های اختصاصی پلتفرم‌ها تا چندین ماه در حال اکران آنلاین بودند.

برای مثال «عروسی مردم» بیشتر از ۳ ماه است که در پلتفرم فیلم‌نت بلیت‌فروشی دارد و «جنگ جهانی سوم» برای نزدیک به ۶ ماه در نماوا اکران آنلاین شد!

سازندگان و پلتفرم‌ها که گویی ظرفیت بسیار‌ای را برای درآمدزایی کشف کرده باشند، در یکی دو سال تازه، به ندرت فیلمی را بدون تک‌فروشی (اکران آنلاین) اراعه کرده‌اند. حتی در رابطه استثنای «دوزیست» ساخته برزو نیک‌نژاد که بدون اکران آنلاین در دسترس کاربران قرار گرفت، پلتفرم نمایش‌دهنده طوری تبلیغات کرد که گویی این تصمیم، یک لطف از سوی آن‌ها به صاحبان اشتراک پلتفرم بوده است!

طمع در برابر فرهنگ تماشای قانونی

زمان‌ها است آمار بلیت‌فروشی فیلم‌های اکران آنلاین اظهار نمی‌بشود تا اشکار بشود تعداد بلیت به‌فروش‌رسیده برای هر فیلم، آن‌قدر کم است که پلتفرم‌ها دلیلی برای اظهار آن و منفعت گیری از ظرفیت تبلیغاتی آن ندارند.

این در حالی است که با هر بار افزایش بهای بلیت سینما، پلتفرم‌ها به شدت بهای بلیت اکران آنلاین را گران می‌کنند و در این مسیر، تفاوت خاصی بین کمدی‌های پرفروش با دیگر آثار قائل نیستند.

طمع تهیه‌کننده‌ها و پلتفرم‌ها در درآمدزایی از طریق اکران آنلاین، اگرچه رقم های ناچیزی به حساب آن‌ها می‌ریزد، اما در تحول عادات فیلم‌بینی تماشاگر ایرانی مؤثر بوده است؛ آن هم تأثیر منفی. در شرایطی که تعداد بسیاری از مخاطبان، ۲-۳ سالی می بود که به خریداری اشتراک پلتفرم‌ها برای تماشای سریال‌های اختصاصی عادت کرده بودند و رقم های ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تومانی ماهانه را در سبد مصرف فرهنگی خود جا داده بودند، اکران آنلاین فیلم‌های سینمایی، عقب‌گردی بزرگ در فرهنگ مصرف قانونی کالای فرهنگی تشکیل کرد.

از عکس العمل‌های زیاد زیاد در شبکه‌های اجتماعی، می‌توان فهمید که فیلم‌های اکران آنلاین ده‌ها و احتمالا صد‌ها برابر زیاد تر از تعداد بلیت‌های فروخته شده، دیده خواهد شد. با آمار ناچیز بلیت‌فروشی این آثار، روشن است که اکران آنلاین بی‌رویه و طویل فیلم‌ها، عملا فرهنگ تماشای فیلم قاچاق را ترویج و گسترش داده است؛ روندی که در آینده امکان پذیر مانع از رشد شمار مشترکان پلتفرم نیز بشود.

به نظر می‌رسد فیلیمو، نماوا و و فیلم‌نت رویه‌ای را در پیش گرفته‌اند که در پلتفرم‌های شاخص بین‌المللی همانند نتفلیکس، اپل تی‌وی پلاس و آمازون پرایم دیده نمی‌بشود. هرچه پلتفرم‌های خارجی تلاش دارند برای «مشترک‌ها» محتوا تشکیل کنند و حتی فیلم‌های پرشماری را فقط برای نمایش اشتراکی بسازند، سرویس‌های داخلی تلاش می‌کنند تا جایی که امکان دارد، از مخاطب زیاد تر پول بگیرند و همان محتوای کم‌شمار خود را پیش از آن که در دسترس مشترک بگذارند، به پول تبدیل کنند.