بعد از سال‌ها کشمکش، ساترا توانسته تقریباً سایه بزرگ خود را روی این بازیگران خصوصی بیندازد و با وجود این که هم چنان اشخاص و افرادی درمورد ماهیت ساترا سوال دارند و آن را صد درصد قبول ندارند، اما ساترا عملاً نظارت روی کارکرد اکثر پلتفرم‌ های فیلم و سریال را در دستور کار خود قرار داده است.

نوشته مهم‌تر اما بازار بزرگی است که این پلتفرم‌ها اشکار کرده‌اند و بالاخره بعد از سال‌ها تاخیر، شبکه‌های خصوصی سینمایی در سرزمین را به رنگ حقیقت تبدیل کردند. شبکه‌های خصوصی ده‌ها سال است که در کشورهای غربی وجود دارند و هیچ‌گاه تا به امروز در ایران این‌این چنین جدی گرفته نشده بودند و در سال ۱۴۰۳، بازار این میدان داغ‌تر از همیشه به‌ نظر می‌رسد.

نیمه دوم سال قبل می بود که تغییرات گسترده‌ای در تیم‌های مدیریتی بازیگران VOD سرزمین رقم خورد و این نوشته نوید اغاز یک رقابت داغ‌تر را می‌داد. با این حال به‌ نظر می‌رسد نتیجه و ثمر این تغییرات مدیریتی با اندکی تاخیر و بعد از ۶ ماه خودش را نشان داده است. اکنون در اغاز سال تازه اتفاقات مهمی در بین بازیگران مهم این حوزه رخ داده و اخبار رسیده از رسانه‌ها حکایت از وجود چند بازیگر نوظهور در این بازار نیز دارد. خود صداوسیما نیز بیشتر از پیش به این بستر علاقه اشکار کرده و برنامه‌های بسیاری برای تلوبیون (پلتفرم پخش اینترنتی خود) در نظر گرفته است.

به‌ نظر می‌رسد سریال‌‌‌ها و تولیدات اختصاصی این پلتفرم‌‌‌ها تاثییر بسیاری روی جذب مخاطب دارند و منفعت گیری از تبلیغات محیطی نیز توانسته در فراگیری این پلتفرم‌ها نقش شایانی ایفا کند. اثرگذاری تبلیغات محیطی به حدی بوده که صداوسیما ملی نیز به این مهم تمسک جوییده و در سال قبل ناظر چندین بیلبورد تبلیغاتی از تولیدات صداوسیما بودیم تا سپس از دهه‌ها فعالیت، درِ تازه‌ای از تبلیغات در این سازمان باز شود. 

جابه‌جایی رتبه‌بندی در بین بازیگران مهم 

مطابق آخرین گزارشی که آژانس تبلیغاتی نکس‌لوکس در اواخر سال قبل انتشار کرد، فیلم‌نت (با پشتوانه گروه گلرنگ) توانسته به‌ گفتن بازیگر دوم این حوزه خودش را تثبیت کند و این نوشته بدان معناست که نماوا (با پشتوانه گروه شاتل) اکنون به رتبه پایین‌تری سقوط کرده است.

با بازدید اکوسیستم استارتاپی و فناورانه سرزمین می‌توان دلایل این نوشته را شناسایی کرد. گروه شاتل چه در قسمت اپراتور اینترنتی خود چه در قسمت نماوا، تغییرات مهم مدیریتی اشکار کرد و جابه‌جایی یکسری از مهره‌های کلیدی این شرکت‌ها علتشد لکوموتیو پیشرفت این گروه با ترمزی ناگهانی مواجه شود.

از آن سو وجود پررنگ‌تر گلرنگ در اکوسیستم فناورانه سرزمین علتشد اندوخته‌گذاری‌های بیشتری روی همه زیرمجموعه‌های حاضر در این بازار صورت بگیرد که فیلم‌نت نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. فیلم‌نت توانست با ساخت سریال‌های پرخرج و با وجود ستاره‌های سینما نظیر رضا عطاران و پیمان معادی که برای اولین بار به‌ دنیای سریال شبکه نمایش خانگی پا گذاشتند، اسم خودش را در بین فیلمبازان زیاد تر از پیش طنین‌انداز کند.

بازیگر اول این حوزه نیز هم چنان فیلیمو است که یقیناً با افت سهم بازار مواجه شده اما به‌ نظر می‌رسد هم چنان فاصله بسیاری با دیگر بازیگران دارد و این نوشته به گمان زیادً به سابقه قدیمی این پلتفرم و این چنین بازوی تبلیغاتی گروه اندوخته‌گذار فیلیمو یعنی «صبا ویژن» برمی‌گردد. 

فرصتی برای تازه‌نفس‌ها در عرصه پلتفرم های فیلم و سریال

اتفاق مهمی که سال قبل در بازار VODها در سرزمین رقم خورد شنیده شدن نام چندین پلتفرم دیگر فعال در این حوزه می بود که سخن‌هایی برای گفتن داشتند. بر پایه آمار ساترا (نهاد نظارت‌گر بر صوت و عکس فراگیر) بیشتر از ۴۳۰ رسانه VOD دارای مجوز می باشند که تا پیش از سال ۱۴۰۳، احتمالا تنها نام سه چهار مورد آنها شنیده می‌شد اما با داغ‌تر شدن زمین بازی، قرار است حجم تولیدات بیشتری به فعالیت‌های این VODها اضافه شود. 

پلتفرم دیجیتون یکی از این مجموعه‌ها است که سال تازه را پرقدرت اغاز کرده و با ساخت برنامه فی‌تی‌لند و برگشت دادن دو مجری محبوب تلویزیونی، یک برنامه پرمخاطب خلق کرده است. پیش از این دیجیتون چندان به تشکیل برنامه روی خوش نشان نداده می بود و تعداد بسیاری از تولیدات خود را نیز به معرض نمایش نگذاشته می بود اما به‌ نظر می‌رسد برنامه‌های این پلتفرم مخصوص کودکان در سال تازه پر از ایده‌های تولیدی تازه باشد.

شنیده‌ها حکایت از این دارد که مجموعه حسنا کوچولو ۲ (که فصل اول آن از تلویزیون پخش شده می بود) به‌زودی از دیجیتون پخش خواهد شد و بعد از آن انیمیشن ماهان و ماهور قرار است پخش شود. این چنین قرار است کمیک-بازی ایلیا از دیجیتون به دست مخاطبان برسد. تغییرات سهامداری دیجیتون و وجود مبین‌وان‌کیش در این شرکت و خریداری نزدیک به ۵۶ درصد سهام این شرکت، نقش پررنگی در فعالیت مضاعف این مجموعه داشته است.

زینما نام پلتفرم فرد دیگر است که اسم آن از سال‌ قبل در رسانه‌ها پیچید و اظهار شد مدیرعامل اسبق فیلیمو مدیریت آن را بر مسئولیت گرفته است؛ اتفاقی که تنها چند ماه دوام آورد و اکنون زینما به‌دست تهیه‌کننده سینمای سرزمین یعنی «علی طلوعی» هدایت می‌شود. زینما قرار است با ساخت سریال‌هایی چون فصل دوم سریال مانکن یا تولیدات فرد دیگر همانند سینما نوستالژی کار خود را ادامه دهد و با دقت به وجود یک تهیه‌کننده باسابقه سینمایی در این پلتفرم، امکان رشد زینما همانند فیلم‌نت (که آن را هم یک تهیه‌کننده باسابقه سینمایی اداره می‌کند) وجود دارد.

ساخت تولیدات اختصاصی در پلتفرم فیلم‌ناب خبر از وجود یک بازیگر VOD دیگر می‌دهد که خودش در نقش تولیدکننده هم قرار می‌گیرد. این چنین در کنار فیلم‌ناب پلتفرم‌هایی همانند فیلمالند و شعله فیلم تصمیم ساخت برنامه‌های تولیدی اختصاصی خودشان را دارند و پلتفرمی همانند گپ‌فیلم نیز توانسته در سال قبل با ساخت انیمیشن‌هایی درمورد تاریخ ایران به جرگه تولیدکنندگان بپیوندد.

وجود بازیگران موبایلی‌ در بازار VODها 

شنیده‌های تجارت‌نیوز خبر از آن دارد که سپس از ورود موفق‌آمیز مایکت، یکی از فروشگاه‌های اندرویدی در عرصه پخش فیلم و سریال در قالب یک AVOD، مجموعه بازار که پیشتر این قسمت را راه‌اندازی کرده ولی آن را به تعطیلی کشانده می بود، تصمیم دارد در سال تازه با یک مدل درآمدزایی تازه، بار دیگر به این عرصه داخل شود. این مهم مشخص می کند مجموعه‌های بزرگی همانند بازار هم با وجود توانایی ناکامی قبلی در این عرصه، به اهمیت نقش VODها و تولیدات ویدئویی و محبوبیت‌شان در بین کاربران بی اعتنا نیستند و هرطور شده تصمیم دارند داخل این بازار شوند. 

این چنین نباید فراموش کرد در سالی که گذشت پلتفرمی همانند روبیکا نیز بیشتر از پیش روی تولیدات ویدئویی مانور داد و به ساخت برنامه‌‌هایی اختصاصی همانند آقای خنده و پخش آن از پلتفرم خود روی آورد. این نوشته مشخص می کند مطلب‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی داخلی نیز وجود در بازار در VODها را غنیمت شمرده و دست به اندوخته‌گذاری‌های قابل توجهی در این بازار می‌زنند.

نبوده است مدل‌های جهانی در کنار مدل‌های بومی

یقیناً نباید فراموش کرد یکی از دلایل روی آوردن کاربران به پلتفرم‌های بومی صوت و عکس، فقدان جانشین و در نهایت فیلتر بودن پلتفرم‌‌‌های بین‌المللی است. در واقع هرچه درمورد رشد این بازار و پررنگ شدن بازیگران آن سخن بگویید شود، در نهایت جای خالی بازیگران بین‌المللی به‌شدت حس می‌شود؛ بازیگرانی که احتمالا با حضورشان در این عرصه می‌توانستند محصولات ساخت ایران را صادر کنند و سینمای ایران را به جهان بشناسانند. وجود نتفلیکس در کشورهایی همانند دانمارک، ترکیه، اسپانیا و کره جنوبی و… عملاً این چنین خروجی‌ای از خود داشته و توانسته سریال‌های خوش‌ساختی را از این کشورها به جهانیان اراعه کند.

کارگردانان بنامی از این کشورها توانستند با اندوخته‌گذاری‌های ریسک‌پذیر نتفلیکس خودی نشان دهند و امکان درخشش خود و آثار سینمایی تولیدشده در کشورشان را فراهم سازند و این تولیدات را تبدیل به ترندهایی بین‌المللی کنند. برخلاف سینمای ایران که توانسته در تعداد بسیاری از جشنواره‌ها و رویدادهای سینمایی به چشم بیاید، تا این مدت این اتفاق برای بدنه سریال‌سازی سرزمین رخ نداده و می‌توان او گفت تقریباً هیچ یک از تولیدات تلویزیونی ایران به مرحله صادرات فرهنگی نرسیده است. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که سرزمین همسایه ما ترکیه یکی از بزرگ‌ترین درآمدهای خود را از طریق همین صادرات فرهنگی به‌ دست می‌آورد و تبدیل به قطبی بزرگ در عرصه سریال‌سازی در جهان شده است.

فیلترینگ، مسدودسازی و تحریم‌های علیه ایران دست به دست هم داده تا کاربران ایرانی از پلتفرم‌های بین‌المللی محروم شوند. ناگفته نماند نبوده است قانونی کپی‌رایت در ایران نیز به این نوشته دامن زده و تا وقتی که این چنین قانونی در ایران اعمال نشود، باید قید وجود رسمی پلتفرم‌های جهانی در عرصه محصولات فرهنگی در سرزمین را زد. سایت‌های دانلود فیلم و سریال در ایران به یک نوشیدنی بزرگ مخلوط از ساخته‌های نتفلیکس‌، دیزنی، اپل، HBO و دیگر شبکه‌های تولیدات سینمایی تبدیل شده‌اند.

مخاطبان با داشتن این وب‌سایت‌ها حس نیازی به پلتفرم‌های خارجی ندارند اما مشکل اینجاست که این وب‌سایت‌ها نیز از دامن فیلترینگ در امان نیستند و برخی از گزینه‌های مشهور و محبوب آنها در طول یک شبانه‌روز، چندین بار فیلتر خواهد شد. ضمن این که باید اعتراف کرد اراعه خدمات و حمایتاز طریق این وبگاه‌ها درست نیست و مشتریان امکان شکایت و پیگیری مشکلات خود را ندارند؛ از همین رو وجود خود پلتفرم‌های جهانی می‌تواند خدمات به‌مراتب بهتر و دقیق‌تری در شأن کاربران اراعه کند. 

نبوده است هیچ یک از پلتفرم‌های VOD در ایران در نهایت تبدیل رشد بازیگران داخلی آن شده؛ رشدی که به خودی خود بد نیست اما بازار مقصد آنها را کوچک‌تر می‌کند و همین می‌شود که برخی از تولیدات این مجموعه‌ها به‌ طور رسمی و با تاخیر از یوتوب پخش خواهد شد تا بلکه درآمد دلاری نیز برای پلتفرم‌ها به همراه داشته باشد.